Brus Lieke: ‘Mijn zus was mijn zus. Ik wist niet anders. Ik paste mij aan en groeide er mee op. Dingen die zij niet kon, nam ik over. Of probeerde het zo te regelen dat ze het wél kon.
Ik was vaak haar voorbeeld, ook al was ik de jongste. Soms was dat fijn, soms haatte ik het. Echter…. mijn liefde voor haar was grenzeloos, mijn grenzen zodoende ook.’
Hoe ouder ik werd hoe duidelijker de verschillen werden tussen ons gezin en andere gezinnen. Elke levensfase, elke mijlpaal waren de verschillen aanwezig.
Haar ontwikkeling ging minder hard dan de mijne, de verschillen tussen ons werden groter.
Opgroeien als Brus is zowel bijzonder als ingewikkeld. Waardoor komt dat?
Brussen krijgen te maken met situaties en uitdagingen waar ‘gewone’ broertjes of zusjes niet mee te maken krijgen. Een opsomming:
- Brussen ervaren dat er meer aandacht uitgaat naar het zorgkind (zorg en regeldingen voor het zorgkind). Hierdoor kan je Brus ervaren dat het andere kind belangrijker is. En hij of zij dus minder belangrijk of geliefd.
- Door de verschillen is er een andere ondersteuningsbehoefte. Dat kan een gevoel van oneerlijkheid geven. Papa of mama die altijd meegaan naar de fysio terwijl de Brus geacht wordt om dus alleen naar sport te gaan. Het zorgkind heeft een taxi naar school, je Brus moet altijd of de fiets.
- Er kunnen verschillen zijn in benadering. Er kunnen verschillen zijn in benadering, afspraken in huis, taken en in opvoeding. Hij mag/moet dat wel, ik mag/moet dat niet. Het zorgkind mag langer op de iPad om te reguleren. De Brus mag maar 10 minuten op de iPad. Je Brus kan zich benadeeld voelen.
- Hun broer of zus kan niet alles (aan). Waardoor dingen aangepast moeten worden en flexibiliteit verwacht wordt. Dit kan verschillende (en soms tegenstrijdige) emoties oproepen. Je Brus heeft zich verheugd op een uitje wat op de valreep niet door kan gaan in verband met de gezondheid of prikkelverwerking van het zorgkind. Of dat ene spel niet kunnen doen want dat begrijpt hij niet. Vriendjes over de vloer? Eerst checken of dat wel kan. Verjaardagen, feestdagen of gewoon een dagje uit gaat niet zomaar.
- Niet op een gewone manier kunnen spelen. Dat betekent ook niet alles samen kunnen doen, denk maar eens aan klimmen in de speeltuin, of samen naar de kermis. Misschien wel heel hun leven niet.
- Brussen voelen zich geroepen om hun steentje bij te dragen in de zorg. Soms ontstaat dit uit henzelf, soms omdat ze het gevoel hebben dat dit verwacht wordt en een andere keer weer om van anderen een compliment te krijgen (gezien worden). Bij een steentje bijdragen kun je denken aan mee helpen drinken geven, schoen strikken, maar ook bijvoorbeeld oppassen.
Eenzame gevoelens bij een Brus.
Soms begrijpt hun zorgbroer/zus niet alles. Er is geen sparmaatje of voorbeeld waar je je aan op kunt trekken. Maar ook geen bondjes smeden t.o.v. ouders. Niet alles kunnen delen kan eenzame gevoelens geven.
- Brussen maken zich meer zorgen dan leeftijdsgenoten die opgroeien in een ‘normaal’ gezin. Ze maken zich zowel zorgen over hun broer/zus, over jou als ouder., maar ook over de toekomst. Zoals: Gaat het wel goed? Wat heeft hij dan? Kan ik het ook krijgen? Papa en mama hebben vaker ruzie. Ik hoorde mama huilen. Ligt het niet aan mij? Wat gaan ze met hem doen? Hij kan niets zeggen, wat als hij pijn heeft? Wat gebeurt er als…
- Ze observeren sterk wat er in hun omgeving gebeurt. Ze zijn afgestemd op hun omgeving. Zijn alert op signalen van de ander. Moet ik helpen? Ben ik nodig? Als hij/zij … doet, dan moet ik/ga ik…
- Ongelijke positie; Je Brus heeft te maken met extra (zorg)taken. Opletten of de broer of zus. Zich verantwoordelijk voelen en neigen om de ouderrol aan te nemen.
- Worstelen met emoties; jaloezie, schaamte, tegenstrijdige emoties, schuldig voelen omdat je broer of zus iets niet kan en jij wel. Wel of niet durven kiezen wat je zelf wilt. Verdriet en boosheid ervaren om dingen die je anders wel (samen) had kunnen doen als die handicap/ziekte/beperking er niet was. Opmerken dat je als Brus in de ontwikkeling je zorgbroer of zorgzus voorbijgaat.
Opgroeien als Brus is bijzonder en ingewikkeld tegelijkertijd. Er komt meer bij kijken dat je op het eerste gezicht verwacht. Verderop in de academie zal ik uitgebreider op bovenstaande punten ingaan.